Peri bacaları'nın oluşumu 60 milyon yıl öncesine dayanır. 3. Jeolojik devirde Toroslar yükselmesiyle Kuzeydeki Anadolu Platosu sıkışmaya ve yanardağlar faliyete geçmeye başlamıştır. Bölgede bulunan Erciyes, Hasandağ ve Göllüdağ'ı lavlar püskürtmeye başlamış. Plato içinde biriken lavlar yumuşak tüf tabakası oluşturmaya başlamıştır. Üzerine daha sert özelliğe sahip olan bazalttan oluşan lavlar tabakası gelmiştir. Bu oluşum tek seferde değil volkanik dağların sönmesine kadar devam etmiştir. Ayrıca milyonlarca yıl evvel bu bölge bir iç denizmiş. Lavların püskürmesiyle deniz kurumuş ve canlılar yok olmuştur. Yapılan araştırmalarda eski deniz canlılarının fosillerine ulaşılmıştır. Peribacalarının oluşumunda bu çukura dolan lavların birikmiş olması tek sebeptir. Yoksa her lav akan yerde peribacasına benzer oluşumlar görülmemiştir.
Peri bacalarının şekli nasıl oluşmuştur? Yumuşak tüfler zamanla sertleşmiştir. Vadiden akan sel suları ve rüzgarında etkisiyle Peri bacalarının alt kısmı oluşmaya başlamıştır. Üst kısımda bulunan kayalar bazalttan oluşan daha sert kayalardır. Alt kısımdaki kayalar daha farklı şekil alırken üstteki kayalar şapka şeklinde ortaya çıkmıştır. Bu da Peri bacalarının üst kısmı alt kısmına oranla daha dayanıklıdır. Peri bacalarının ömrü üst kısımda bulunan kaya parçasının direncine bağlıdır. Şapka kaya zayıf tüfün erozyonunu geciktirerek peri bacalarının yüksekliğini kontrol eder.
Peri bacaları'nın fiziki özelliği; çapları 1 ile 15m. arasında değişmektedir. Peri bacası tipleri; şapkalı, konili, mantar biçimli, sütunlu ve sivri kayalardır. Bölgede en yoğun Peri bacalarının görüldüğü yerlerin başında Avanos, Uçhisar, Ürgüp, Ürgüp Şahinefendi arasındaki bölgede, Nevşehir Çat kasabasında, Kayseri Soğanlı vadisinde ve Aksaray Selime köyü civarında bulunmaktadır. Bazı bölgelerde renk farklılıkları görülmektedir. Bunun sebebi lav tabakalarının ısı farkından dolayıdır. Bu oluşumlar Uçhisar, Çavuşin, Güllüdere, Göreme, Meskendir, Ortahisar Kızılçukur ve Pancarlı vadisinde görülür.
Peri bacaları doğal güzelliği ile yerli ve yabancı turistler tarafından gezilip ziyaret edilmektedir.